[315] ทายกสฺส วโส นาม อุฬารุฬารตาเภโท อชฺฌาสโยฯ เทยฺยธมฺมสฺส ปน โถกพหุตาว เทยฺยธมฺมสฺส วโส นามฯ อตฺตโน ถาโมติ ยาปนปฺปมาณํฯ ยทิ หีติอาทิ ‘‘กถ’’นฺติอาทินา สงฺเขปโต วุตฺตสฺส อตฺถสฺส วิวรณํฯ อนุปฺปนฺนสฺสาติ อนุปฺปนฺโน อสฺส ปุคฺคลสฺสฯ จกฺขุภูโต โหตีติ มหาชนสฺส จกฺขุ วิย โหติฯ สาสนํ จิรฏฺฐิติตํ กโรตีติ อนุปฺปนฺนลาภุปฺปาทเนน มหาชนสฺส ปสาทุปฺปาทเนน จ จิรฏฺฐิติกํ กโรติฯ

กุฏุมฺพริยวิหาเรติ กุฏุมฺพริยคามสนฺนิสฺสิตวิหาเรฯ ภุญฺชนตฺถายาติ ตสฺมิํเยว เคเห นิสีทิตฺวา ภุญฺชนตฺถายฯ คเหตฺวา คมนตฺถายาติ เคหโต พหิ คเหตฺวา คมนตฺถายฯ ธุรภตฺตานีติ นิจฺจภตฺตานิฯ จูฬุปฏฺฐากนฺติ เวยฺยาวจฺจกรํฯ วีมํสิตฺวาติ ยถา อุทฺทิสฺส กตํ น โหติ, เอวํ วีมํสิตฺวา ฯ มหาชโน อปฺปิจฺโฉ ภวิตุํ มญฺญตีติ มหาชโน สยํ อปฺปิจฺโฉ ภวิตุํ มญฺญติ ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชเนนฯ มหาชนสฺสาติ พหุชนสฺสฯ อวตฺถริตฺวาติ วิตฺถาริกํ กตฺวาฯ

[316] ปญฺจาตปตปฺปนํ จตูสุ ปสฺเสสุ อคฺคิสนฺตาปสฺส อุปริ สูริยสนฺตาปสฺส จ ตปฺปนํ, ตญฺจ โข คิมฺหกาเลฯ ฉินฺนปฺปปาตปพฺพตสิขรโต ปตนํ มรุปฺปปาตปตนํฯ ปุพฺพณฺหาทีสุ อาทิจฺจาภิมุขาวฏฺฏนํ อาทิจฺจานุปริวตฺตนํฯ

[317] อยมฺปีติ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย กุสีโตปิฯ สามญฺญนฺติ ตปจรณํฯ ทุปฺปรามฏฺฐนฺติ มิจฺฉาจริตํ สํกิลิฏฺฐํฯ นิรยายุปกฑฺฒตีติ นิรยทุกฺขาย นํ กฑฺฒติฯ

[318] วุตฺตปฺปกาเรติ ปญฺจาตปตปฺปนาทิเก วุตฺตปฺปกาเรฯ

[319] เอวนฺติ วุตฺตปฺปการาย จิตฺตปฺปสาทวฺหยสุปฺปฏิปตฺติยาฯ เตน สมณธมฺมกรณสุขญฺจ สงฺคณฺหาติฯ

[320] นวกนิปาเตติ อิมสฺมิํเยว องฺคุตฺตรนิกาเย วกฺขมานํ นวกนิปาตํ สนฺธายาหฯ นว ปุคฺคลาติ สตฺตกฺขตฺตุปรมโกลํโกลาทโย นว ปุคฺคลาฯ สพฺพตฺถาติ อิมสฺมิํ สุตฺเต วุตฺตาวสิฏฺเฐสุ สพฺเพสุ สุตฺเตสุฯ

ตติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

16. เอกธมฺมปาฬิ

(16) 4. เอกธมฺมปาฬิ-จตุตฺถวคฺควณฺณนา

[322] จตุตฺถสฺส ปฐเม สญฺญาณภูตาติ อุปลกฺขณภูตาฯ ปญฺจทสโยชนาวฏฺฏกฺขนฺธาติ ปญฺจทสโยชนกฺขนฺธปริกฺเขปาฯ ยถา จาติ จ-สทฺเทน กทมฺพรุกฺขาทีนํ กปฺปฏฺฐายิภาวํ วิย โยชนสตุพฺเพธาทิภาวํ สมุจฺจิโนติ, น ปน ชมฺพุยา ชมฺพุทีปสฺส วิย เตหิ อปรโคยานาทีนํ สญฺญาณภาวํฯ รามเณยฺยกนฺติ รมณียภาวํฯ เสสปเทสูติ วนรามเณยฺยกาทิปเทสุฯ อุคฺคตํ กูลํ อุสฺสิตภาโว เอตสฺสาติ อุกฺกูลํ, วิคตํ อปคตํ กูลํ เอตสฺสาติ วิกูลนฺติ อาห – ‘‘อุนฺนตฏฺฐานํ นินฺนฏฺฐาน’’นฺติ จฯ นนฺทิยาวฏฺฏมจฺฉปิฏฺเฐเนวาติ กุชฺชกกุลิสกมจฺฉสงฺฆาตปิฏฺเฐเนวฯ

[323] ทุติยาทีสุ จตฺตาโร อปายา อญฺญตฺร มนุสฺเสหีติ อธิปฺเปตา, น เทวา อญฺญตฺร มนุสฺเสหีติ หีนาย ชาติยา อธิปฺเปตตฺตาฯ อุปาทายุปาทายาปิ มชฺฌิมเทโส ลพฺภติ, ยตฺถ คติ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ อญฺเญสมฺปิ กมฺมวาทิกิริยวาทิวิญฺญุชาติกานํ, โย ปติรูปเทโสติ วุจฺจติฯ เตนาห – ‘‘สกโลปิ หี’’ติอาทิฯ

[324] เอฬาติ โทโสฯ เตนาห – ‘‘นิทฺโทสมุขาติ อตฺโถ’’ติฯ

[326] ตถาคตสฺส คุเณ ชานิตฺวา จกฺขุนาปิ ทสฺสนํ ทสฺสนเมว, อชานิตฺวา ปน ทสฺสนํ ติรจฺฉานคตานมฺปิ โหติเยวาติ อาห – ‘‘เย ตถาคตสฺส คุเณ ชานิตฺวา’’ติอาทิฯ

[327] ปกาเสตฺวา กถิตนฺติ สจฺจานิ ปกาเสตฺวา กถิตํฯ

[328] สุตานํ ธมฺมานํ อสมฺโมโส ธารณนฺติ อาห – ‘‘ธาเรนฺตีติ น ปมฺมุสฺสนฺตี’’ติฯ

[329] อตฺถานตฺถํ อุปปริกฺขนฺตีติ ‘‘อยํ อิมิสฺสา ปาฬิยา อตฺโถ, อยํ น อตฺโถ’’ติ อตฺถานตฺถํ อุปปริกฺขนฺติฯ อนตฺถปริหาเรน หิ อตฺถคฺคหณํ ยถา อธมฺมปริวชฺชเนน ธมฺมปฺปฏิปตฺติฯ

[330] อนุโลมปฏิปทนฺติ นิพฺพานสฺส อนุโลมิกํ ปฏิปทํฯ